Aporia wolności. Krytyka teorii społecznej

Wolność należy do najbardziej intrygujących pojęć – często uznawana za istotę człowieczeństwa lub podstawę porządku społecznego jest jednocześnie wypierana ze słownika socjologicznego jako anachronizm, na który nie ma miejsca w naukach społecznych. Odniesienia do wolności są pełne wieloznaczności i ambiwalencji skrywających zarówno problemy teoretyczne, jak i osobiste rozterki uczonych. Prezentowana książka zrywa z cichą tradycją unikania tematu wolności w naukach społecznych lub formułowania go w sposób, który odbiera mu jego zasadniczą wagę. W przekonaniu autora wyartykułowanie pierwszorzędnej roli, jaką problem wolności naprawdę odgrywa w socjologii, pozwala rzucić nowe światło na społeczno-polityczną rolę tej nauki, istniejące w niej podziały teoretyczne oraz jej przyszłe wyzwania. Książka dowodzi, że stosunek do wolności ma zasadnicze znaczenie dla każdej teorii społecznej. Tezę tę wspiera obszerny przegląd poglądów, które odcisnęły trwałe piętno na dziejach myśli społecznej w ciągu ostatnich dwóch stuleci. Czytelnik znajdzie w książce między innymi omówienie myśli takich klasyków teorii społecznej, jak Pierre Bourdieu, Cornelius Castoriadis, Émile Durkheim, Erving Goffman, Niklas Luhmann, Karol Marks, George Herbert Mead, Talcott Parsons czy Max Weber. Autor w nowy sposób ukazuje też strukturę wzajemnych relacji między głównymi nurtami refleksji socjologicznej – niewidoczną, gdy abstrahuje się od problematyki wolności. Osoby ceniące ideę wolności znajdą w prezentowanej książce nie tylko liczne uzasadnienia poglądu, że wolność jest wartością istotną dla porządku społecznego, lecz także analizę praktycznych i teoretycznych konsekwencji tego stanowiska.

Rozmowa z autorem na łamach "Forum Akademickiego" 2021, nr 2: 

https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-2-2021/opowiem-wam-o-wolnosci%E2%80%A9/

Wyróżnienie – Nagroda Dziennikarzy w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką (2020)

Nagroda im. Jana Długosza (2020)

Wprowadzenie / 7

Rozdział 1. Oblicza wolności / 45
1.1. Wolność jako złudzenie (David Hume) / 48
1.2. Wolność jako przynależność (Baruch Spinoza) / 65
1.3. Wolność jako założenie (Immanuel Kant) / 79

Rozdział 2. Zanegowana aporia wolności / 97
2.1. Wolność jako przynależność społeczna (Émile Durkheim) / 98
2.2. Wolność jako problem teoretyczny (Talcott Parsons) / 116
2.3. Wolność jako problem praktyczny (Niklas Luhmann) / 147

Rozdział 3. Uznana aporia wolności / 173
3.1. Renesans wolności (teoria racjonalnego wyboru) / 175
3.2. Implikacje perspektywy subiektywnej (Raymond Boudon) / 207
3.3. Wybór wartości (Max Weber) / 228

Rozdział 4. U źródeł wolności / 255
4.1. Lęk podstawowy (fenomenologia społeczna) / 257
4.2. Wolność między ludźmi (Erving Goffman) / 294
4.3. Rekonstrukcje podmiotowości (Paul Ricoeur, Michel Foucault) / 321

Rozdział 5. Wolność z wiary / 357
5.1. Wiara we wspólnotę (Charles Sanders Peirce) / 364
5.2. Wiara w Boga (William James) / 382
5.3. Wiara w czyn (George Herbert Mead) / 399

Rozdział 6. Wolność jako zadanie / 425
6.1. Rzeczywistość ludzka (Karol Marks) / 427
6.2. Teorie praktyki (Pierre Bourdieu i Anthony Giddens) / 448
6.3. Wolność a demokracja (Antonio Gramsci, Cornelius Castoriadis) / 485

Podsumowanie / 521
Bibliografia / 535
Summary / 551
Indeks osobowy / 557

Michał Kazimierczuk

Michał Roch Kaczmarczyk